امیر ساجدیان و دانا حسنی
باشگاه تاتنهام بعد از انتقال کامل به ورزشگاه جدید و باشکوه خود، اکنون به منزلی در خور آنچه از بابت کیفیت تیمی دارد رسیده است؛ تیمی که در سال 2019 در فینال لیگ قهرمانان اروپا حضور پیدا کرد، هر چند که از آن زمان تاکنون مربی ارزنده خود، ماریسو پوچتینو، را پس از گرفتن نتایج ناامید کننده از دست دادند. ورزشگاه جدید باشگاه هر چند باشکوه، ولی بدهی خالص هنگفتی را برای باشگاه به جا گذاشته است. باشگاه بالاترین میزان خالص بدهی را در میان باشگاه‌های اروپایی بعد از منچستر یونایتد دارد، با این وجود ارزش برند باشگاه در سال 2020 با 3 درصد افزایش به 784 میلیون یورو رسید. باشگاه توانسته است به کمک وامی که از بانک انگلستان دریافت کرده، گردش مالی خود را در دوران تعطیلی ناشی از ویروس کرونا بهبود بخشد، اما تاثیر بحران ویروس کرونا با توجه به هزینه هنگفت استادیوم می‌تواند بسیار عمیق‌تر باشد. از اتفاقات مالی مهم در پایان فصل 19-2018 امضای قرارداد بلند مدت با حامی مالی پیراهن بود. با این وجود، تاتنهام همچنان بسیار محتاط در مورد سطح حقوق بازیکنان است؛ استراتژی‌ای که برای نگه داشتن استعدادهای جوان در تیم می‌تواند با چالش روبرو شود.
تاتنهام هاتسپر برای اولین بار بعد از بیست و دو سال و با پیشی گرفتن از چلسی و آرسنال موفق به حضور در مکان هشتم جدول پردرآمدترین باشگاه‌ها در فصل 19-2018 و کسب عنوان پردرآمد ترین باشگاه لندنی شد. درآمد فصل باشگاه به لطف درآمد تجاری و حق پخش بیشتر به میزان 79.9 میلیون پوند، 21 درصد رشد داشته است.
درآمدهای حق پخش در آن فصل به تنهایی 43.2 میلیون پوند رشد را نشان می‌دهد که عمده دلیل آن همزمانی حضور باشگاه در فینال لیگ قهرمانان اروپا و ساختار جدید تقسیم حق پخش بین باشگاه‌های اروپایی بود. افزایش 30 درصدی درآمدهای تجاری نیز بابت پاداش‌های هنگفت حامیان مالی اصلی بابت حضور مستمر در رقابت‌های اروپایی بود. علاوه بر آن باشگاه موفق به عقد قراردادهای تجاری جدید با صنایعی نظیر رمز ارز، هتل‌داری و اتومبیل‌سازی شد.
درپایان آن فصل امید آن می‌رفت که رشد بالای درآمد باشگاه با کمک درآمد بالاتر روز بازی ناشی از حضور کامل در ورزشگاه جدیدشان ادامه یابد. هر چند همچنان این انتظار می‌رود که با بازگشایی و ورود تماشاگران به ورزشگاه درآمد روز بازی تاتنهام در فصل‌های آتی از 100 میلیون پوند بیشتر شود.
همچنان با توجه به قرارداد پنچ ساله باشگاه با بانک اچ اس بی سی و احتمال موفقیت در یافتن شرکای تجاری بیشتر با توجه به اعلام باشگاه، انتظار رشد بالاتر از ناحیه درآمدهای تجاری در آینده می‌رود. مهم ترین عامل برای تاتنهام در جهت رسیدن به رقبای دست یافتنی‌تر خود، لیورپول و منچستر سیتی، در جدول پردرآمدترین باشگاه ها، رشد با ثبات درآمدهای تجاری و حضور مستمر در مراحل پایانی لیگ قهرمانان اروپا است.
در خصوص درصد نفوذ در بین طرفداران، مجموع کسانی که در پلتفرم‌‌های اجتماعی باشگاه را دنبال می‌کنند در فصل ۲۰-۲۰۱۹ با رشد تقریبی سی درصدی نسبت به سال گذشته به رقم 35 میلیون رسید. این در حالی است که میزان تعهد دنبال‌کنندگان، کمتر از 2 میلیون در فصل مشابه بوده است.
ساختار باشگاه
باشگاه فوتبال تاتنهام هاتسپر در سال 1882 تشکیل شد اما تا سال 1885 فعالیت حرفه‌ای نداشت. از فصل 1886 به بعد بود که باشگاه کارش را در سطوح رقابتی فوتبال انگلیس آغاز کرد. در سال 1898 باشگاه اقدام به عرضه 8 هزار سهم یک پوندی کرد تا بتواند برای رتق و فتق بهتر امورات خود جذب سرمایه کند؛ به این ترتیب بود که شرکت محدود فوتبالی و ورزشی تاتنهام هاتسپر تشکیل شد. از سال 1898 تا سال 1943 مدیریت باشگاه بر عهده چارلز رابرت بود. پس از مرگ رابرتز، از اوایل دهه 40 تا اوایل دهه 80 میلادی مدیریت باشگاه در میان خانواده‌هایی که از پیش سهام بیشتری از باشگاه در اختیار داشتند دست به دست می‌شد.
در دهه 80 بدهی‌های انباشته باشگاه از سالیان پیشین، وضعیت بغرنجی به وجود آورد. یکی از هواداران باشگاه به نام ایروینگ اسکولار 25 درصد از سهام باشگاه را به ارزش 600 هزار پوند خریداری کرد و توانست کنترل باشگاه را در دست گیرد. اسکولار برای جذب سرمایه بیشتر، اقدام به عرضه سهام تاتنهام در بازار بورس لندن کرد و شرکت عمومی محدود تاتنهام هاتسپر تأسیس شد. حائز توجه است که این اولین بار بود که سهام یک باشگاه فوتبال اروپایی در بورس عرضه می‌شد. در دهه پس از آن اسکولار نتوانست از پس مدیریت باشگاه بر آید و تاتنهام دوباره در منجلاب مشکلات مالی فرو رفت.
در سال 1991 آلن شوگر، بیزینس‌من بریتانیایی، با همراهی تری ونبلز عمده سهام باشگاه را خریداری کرد و کنترل آن را به دست گرفت. شوگر در تاریخچه فوتبال انگلیس به دلایل متعدد چهره‌ای نوآور و جنجالی است. او چهره‌ای نوآور بود، چرا که یکی از اولین کسانی بود که به فوتبال از زاویه دید یک بیزینس‌من واقعی نگاه کرد و می‌خواست تاتنهام را مثل یک «بیزینس واقعی» اداره کند. او همچنین چهره‌ای جنجالی بود، چه که مصاحبه‌ها و حرف‌هایش درباره نقل و انتقالات گران‌قیمت آن دهه و فرهنگ سنتی فوتبال انگلیس و رفتارهای رایج در آن سر و صدای زیادی به پا کرد.
در طی حدود یک دهه زمام‌داری شوگر، تاتنهام از هر نظر تیمی متوسط بود. در طی این مدت باشگاه فقط یک جام اتحادیه برد و اغلب اوقات نیز در وسط جدول لیگ قرار می‌گرفت؛ با فاصله‌ای زیاد از آرسنال که رقیب سنتی‌شان بود. شوگر می‌خواست تاتنهام را مثل یک بیزینس واقعی اداره کند و هرگز اجازه نمی‌داد باشگاه بیش از درآمدش خرج کند، اما عملکرد مالی تاتنهام هم چندان قابل دفاع نبود. در شش سال اول حضور شوگر، باشگاه به طور میانگین سالی 3 میلیون دلار سوددهی داشت؛ مبلغی که از سوددهی آرسنال خیلی کمتر و برای «بیزینسی» با آن اندازه نیز میزان قابل توجهی نبود. با این حال آثار دوران حضور شوگر در فوتبال انگلیس تنها به همین موارد و خود باشگاه تاتنهام ختم نمی‌شود.
در سال 96 و پس از آن که نیوکاسل 23 میلیون دلار برای خرید آلن شیرر هزینه کرد، شوگر گفت: «یکی دو بار به صورت خودم سیلی زدم، اما هنوز هم باورم نمی‌شود.» او درک خوبی از ذات فوتبال نداشت و خیلی دیر متوجه شد که فوتبال مثل دیگر بیزینس‌ها نیست، اما حضورش دست کم از این جهت مفید بود که تا حدی به اهالی سنتی فوتبال انگلیس فهماند بالاخره یک جای کار یک برنامه مالی مشخصی هم باید وجود داشته باشد. خیلی خوب می‌شد اگر همه باشگاه‌ها به منبعی تمام‌نشدنی از پول وصل می‌بودند، اما این طور نیست. دوران حضور شوگر در تاتنهام به فوتبالی‌ها نشان داد که حتی اگر قرار نیست هدف باشگاه‌های فوتبال کسب سود باشد، دست کم باید یک حد ضرر یا برنامه معین در کار باشد تا بقای بلندمدت باشگاه‌ها تضمین شود. شوگر بود که اولین بار به صراحت از دلالی‌های مربیان فوتبال انگلیس حرف زد. او بود که به همه گفت برایان کلاف بزرگ از نقل و انتقالات بازیکنان حق دلالی می‌گرفته و به این ترتیب به نوعی از جیب باشگاهش پول می‌دزدیده است (گرچه این مورد تنها مختص به کلاف نبود و رسمی رایج در میان مربیان انگلیسی بود). هواداران تاتنهام طبعا از عملکرد باشگاه در دوران شوگر رضایت نداشتند، اما حداقل می‌توان شوگر را از مبلغان اصلی اصول حساب و کتاب در فوتبال انگلیس دانست.
شوگر در ابتدای قرن جدید از فعالیت در فوتبال ناامید شد و بخش عمده سهام باشگاه را به شرکت بین‌المللی سرمایه‌گذاری ENIC فروخت. مالکیت عمده این شرکت در اختیار جو لوئیس، میلیاردر بریتانیایی، بود. دنیل لوی نیز از شرکای اصلی لوئیس در ENIC بود. مدیریت باشگاه بر عهده دنیل لوی قرار گرفت. آنها در سالیان بعدی به افزایش سهم خود در باشگاه پرداختند. بالاخره در سال 2012 سهام تاتنهام از بورس خارج و مالکیت باشگاه از نوع خصوصی شناخته شد. ENIC بالغ بر 85 درصد از مالکیت باشگاه را بر عهده دارد و باقیمانده سهام نیز در اختیار سرمایه‌گذاران خرد است.
تاتنهام حالا به لحاظ مالی و ارزش برند با بزرگان انگلیس رقابت می‌کند و در میان ده باشگاه برتر اروپا قرار دارد. احتمالا هواداران تاتنهام هم ترجیح می‌دادند آبراموویچ یا شیخ منصور خودشان را داشته باشند، اما به هر حال واقعیت چیز دیگری است. شاید تاتنهام در مسیر تبدیل به یک باشگاه بزرگ به اندازه چلسی و سیتی خوش‌شانس نبوده باشد، اما مسیری که آنها طی کرده‌اند همچنان ستودنی است. رقابت با بزرگی و برند یونایتد، آرسنال و لیورپول و بودجه کلان چلسی و سیتی کار آسانی نبوده است. لوی دانش‌آموخته رشته اقتصاد از دانشگاه کمبریج و پرسابقه‌ترین مدیر فعال در لیگ برتر انگلیس است. تاتنهام زیر نظر او توانست ظرف چهار سال هم سطحی معقول از رقابت ورزشی را حفظ کند، هم ورزشگاهی مدرن برای خود بسازد. لوی همچنین چهره‌ای کلیدی و اثرگذار در برنامه‌ها و قوانین کنترل مالی لیگ برتر است؛ موازینی که برای حصول اطمینان از توسعه پایدار و بقای باشگاه‌ها تدوین شده است. هواداران فوتبال دنیل لوی را به خساست می‌شناسند (همان طور که پیش‌تر آلن شوگر را به همین صفت می‌شناختند)، اما نباید از یاد برد که او اصول حساب و کتاب شوگر را با درکی بهتر از فوتبال و اهمیت موفقیت ورزشی در هم آمیخت و حالا تاتنهام چه به لحاظ مالی و چه به لحاظ عملکرد ورزشی باشگاهی قابل احترام است.
***************************************
آرشیو بررسی ارزش برند باشگاه‌ها در سال ۲۰۲۰