امیر ساجدیان و دانا حسنی
عدم حضور چلسی در لیگ قهرمانان فصل 19-2018 باعث عدم تحقق رشد بالای درآمد در سال مالی مشابه و کاهش ارزش برند باشگاه به میزان 2 درصد و رسیدن به ارزش 949 میلیون یورو شد. با این حال قهرمانی در لیگ اروپا برای دومین بار در هفت سال گذشته باعث بهبود نسبی درآمد باشگاه شد. از سوی دیگر باشگاه به علت تخطی از قانون فاینانشال فرپلی از نقل و انتقال بازیکن برای دو پنجره محروم شد؛ ممنوعیتی که با فرجام‌خواهی به یک پنجره کاهش یافت. پیشنهاد باشگاه برای بازسازی ورزشگاه خانگی نیز به دلیل عدم امکان حضور رومن آبراموویچ، صاحب باشگاه، در انگلیس به تعویق افتاده است. با منقضی شدن برنامه‌های اولیه برای توسعه، با توجه به سایز متوسط ورزشگاه و ظرفیت محدود برای توسعه تجاری، باشگاه همچنان نسبت به تیم های هم‌سطح اروپایی و انگلیسی عقب خواهد ماند. با این وجود باشگاه توانایی جذب حامیان مالی قدرتمند را دارا است. شاهد این موضوع انعقاد قرارداد با هیوندای کره و یونی‌لیور انگلیس است. انتظار می‌رود که درآمد باشگاه با توجه به حضور مجدد در لیگ قهرمانان بهبود یابد.
چلسی بعد از چهار دوره حضور مستمر در مکان هشتم جدول پردرآمدترین باشگاه‌ها، در فصل 19-2018 با یک رتبه نزول در مکان نهم این جدول ایستاد. درآمدهای باشگاه با تنها یک درصد افزایش به میزان 4.8 ملیارد یورو به عدد 513.1 میلیون یورو در سال 2019 رسید و تنها این عملکرد قدرتمند تاتنهام در لیگ قهرمانان بود که منجر به گرفتن مکان چلسی در جدول پردرآمدترین باشگاه‌ها شد.
با وجود قهرمانی چلسی در رقابت فینال تمام انگلیسی لیگ اروپا با آرسنال، درآمدهای حق پخش و روز بازی به ترتیب 4 (2%) و 7.3 (10%) میلیون یورو کاهش یافتند؛ کاهشی که عمده آن متوجه عدم حضور در رقابتهای پرسودتر لیگ قهرمانان است. با وجود تلاش‌های یوفا برای کاهش نابرابری درآمدی این دو لیگ، عملکرد مالی چلسی آینه تمام‌نمای تفاوت فاحش مالی بین قهرمانی در لیگ اروپا در برابر حضور صرف در رقابتهای لیگ قهرمانان است.
کلیدیترین نکته در اهداف ذکر شده باشگاه همکاری تجاری با برندهای برتر برای بهبود درآمد تجاری است؛ همکاری‌ای که انتظار می‌رود باعث تمایز باشگاه در این بخش از بازار نسبت به رقبا شود. چشمگیرترین موفقیت قرارداد چهارساله با هیوندای، حامی مالی جدید است؛ قراردادی که باعث افزایش 17.5 میلیون یورویی (9%) درآمدهای تجاری باشگاه شده است.
باشگاه در فصل 20-2019 شاهد انتصاب فرانک لمپارد، اسطوره باشگاه، به سمت سرمربی بعد از پایان بردن فصل قبل‌تر در رتبه سوم و صعود مجدد به لیگ قهرمانان بود. صعود چلسی به مرحله حذفی رقابتهای لیگ قهرمانان می‌تواند باعث صعود چشمگیر درآمدهای باشگاه در فصل بعد باشد. در مجموع عملکرد باشگاه در زمین فوتبال و قراردادهای تجاری آینده عامل تعیین‌کننده در سرنوشت باشگاه در جدول پردرآمدترین باشگاه‌ها خواهد بود.
در خصوص درصد نفوذ در بین طرفداران، مجموع کسانی که در پلتفرم های اجتماعی باشگاه را دنبال می‌کنند در فصل ۲۰۱۹-20 با رشد تقریبی ده درصدی نسبت به سال گذشته به رقم 83.8میلیون رسید.
ساختار باشگاه
چلسی تا پیش از ظهور رومن آبراموویچ، تاریخچه‌ای مملو از بحران‌های مالی داشت. این باشگاه تا پیش از دوره آبراموویچ، با وجود قرار داشتن در محله‌ای ثروتمند، تنها یک بار در سال 1955 در لیگ انگلیس به قهرمانی رسیده بود. هواداران چلسی به طور تاریخی عمدتا از قشر مرفه انگلیس بودند اما این باشگاه پیوسته با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کرد. چلسی در سال 1905 توسط گاس میرز تأسیس شد و پس از مرگ او در سال 1912، باشگاه تا سال 1982 در کنترل وارثان میرز باقی ماند. کن بیتس در سال 1982 چلسی بحران‌زده را با مبلغ 1 پوند از برایان میرز (از وارثان نسل میرز) خریداری کرد.
چلسی از همان بدو تأسیس در ورزشگاه استمفورد بریج به میدان رفته است؛ ورزشگاهی که در غرب لندن و در یکی از ثروتمندترین مناطق این شهر قرار دارد و به طور سنتی حفظ آن برای طرفداران چلسی اهمیت زیادی داشته است. شدیدترین دوره بحران مالی تاریخ باشگاه در دوره مالکیت بیتس رخ داد و از دو عامل نشئت می‌گرفت: عملکرد معمولی باشگاه در زمین و هزینه‌های طرح ناموفق بازسازی استمفورد بریج. در میانه دهه 90، متیو هاردینگ که از طرفداران چلسی بود، یکی از اعضای هیئت مدیره باشگاه شد و وامی 26 میلیون پوندی برای ساخت جایگاه شمالی استمفورد بریج و جذب بازیکنان جدید در اختیار باشگاه قرار داد. تلاش‌های باشگاه برای ترمیم استمفورد بریج همراه با روند مدرن‌سازی ورزشگاه‌های فوتبال در سراسر انگلیس در دهه 90 بود. به این ترتیب پروژه «دهکده چلسی» شکل گرفت که شامل یک هتل و یک مجتمع تجاری-تفریحی نیز بود. اما این پروژه آن طور که پیش‌بینی می‌شد موفقیت‌آمیز نبود و بدهی‌های بر جای مانده، باشگاه را به لحاظ اقتصادی فلج کرد.
چلسی در سال 2003 در آستانه ورشکستگی قرار داشت. سپس آبراموویچ وارد شد و بیش از 50 درصد از سهام چلسی بحران‌زده را خریداری کرد. مالکلیت اولیه او سهام 29.5 درصدی بیتس به ارزش 30 میلیون پوند را هم در بر می‌گرفت. او کلیه دارایی‌های باشگاه را به ارزش 60 میلیون پوند خریداری کرد. در هفته‌های بعدی آبراموویچ عمده 12 هزار سهم باقی مانده را هم به ارزش 35 پنی به ازای هر سهم خریداری کرد. سهام 21 درصدی هاردینگ نیز بخشی از این 12 هزار سهم بود. در سال 1996 بیس سهام چلسی را در بورس AIM وارد کرده بود، اما آبراموویچ با تملک بیش از 90 درصد از سهام باشگاه، آن را دوباره به شکل شرکتی خصوصی در آورد و از بازار سهام خارج کرد.
در زمان خرید باشگاه توسط آبراموویچ، تخمین زده می‌شد که چلسی در مجموع بدهی‌ای در سطح 100 میلیون پوند داشته باشد. مهم‌ترین بدهی باشگاه در آن زمان مربوط به وام ده ساله 75 میلیون پوندی‌ای بود که بیتس برای خریداری زمین زیربنای استمفورد بریج و بازسازی ورزشگاه اخذ کرده بود. بهره این تسهیلات 9 درصد بود و هزینه‌ای 7 میلیون پوندی در هر سال برای باشگاه داشت. باشگاه برای پرداخت یکی از قسط‌های وام در سال 2003 با مشکل مواجه شده بود و در آن زمان بود که آبراموویچ ورود کرد. او بخشی از بدهی‌های باشگاه را پرداخت، اما مبلغ کلان بدهی‌ها باعث شد تسویه کامل آنها تا سال 2008 به طول انجامد.
در طی یکی از بحران‌های مالی قدیمی، باشگاه برای محافظت از خود و استمفورد بریج در برابر یک ملّاک که قصد تصاحب زمین ورزشگاه و استفاده تجاری از آن را داشت، شرکت غیرانتفاعی عمومی محدود Chelsea Pith Owners را تأسیس کرد و مالکیت زمینی که ورزشگاه در آن قرار داشت، در اختیار این شرکت قرار گرفت. این شرکت به نحوی شکل گرفت که اختیار وتو کردن حق رأی سهام‌داران حقیقی را هم داشته باشد تا جلوی تلاش‌ها برای تصاحب باشگاه و زمین گران‌قیمت ورزشگاه در غرب لندن گرفته شود. در زمان بیتس این شرکت به Chelsea Village و در دوره آبراموویچ به Chelsea FC تغییر نام داد. بنابراین در حال حاضر مالکیت باشگاه چلسی در اختیار شرکت عمومی محدود Chelsea FC قرار دارد که خود در اختیار شرکت محدود Fordstam است؛ شرکتی که کنترل آن در اختیار رومن آبراموویچ قرار دارد.
در 9 سال اول حضور آبراموویچ چلسی هر سال ضررده بود. او به شکل وام‌های بدون بهره به باشگاه کمک مالی می‌کرد و این وام‌ها تا سال 2009 به مبلغ 709 میلیون پوند رسیده بود. سپس مجموع این بدهی‌ها به سهام تبدیل شد و به این ترتیب، بار بدهی‌ها از دوش خود باشگاه برداشته شده و بر دوش شرکت Fordstam قرار گرفت (برای درک بهتر اهمیت این مسئله، رویکرد آبراموویچ در قبال بدهی‌های چلسی را با سیاست‌های گلیزرها در یونایتد و زوج ژیلت و هیکس در لیورپول مقایسه کنید). از سال 2012 به بعد، چلسی به تدریج شروع به سوددهی کرد. در سال 2018 چلسی سود 62 میلیون پوندی (پس از کسر مالیات ) گزارش کرد که در نوع خود یک رکورد بود. به عبارت دیگر، می‌توان گفت آبراموویچ پس از خرید باشگاه با سرمایه‌گذاری‌های وسیع و کلان (بالغ بر 1 میلیارد پوند) این تیم را به سطح رقبای طراز اول خود رساند و جایگاه باشگاه و برند آن را در میان اسامی بزرگ دنیای فوتبال تثبیت کرد و سپس اقدام به تنظیم وضعیت و ساختار مالی و مدیریتی باشگاه نمود. این الگو را در منچستر سیتی هم می‌توان تا حدی مشاهده کرد. در واقع مالکان ثروتمند در بدو ورود خود برای رساندن باشگاه به سطح باشگاه‌های بزرگ قدیمی نیازمند صرف هزینه‌های کلانی هستند، اما پس از تثبیت جایگاه باشگاه به عنوان یک تیم بزرگ اروپایی، فرصت مناسب و کافی برای ساختارمند کردن وضعیت اقتصادی باشگاه و حرکت به سمت یک بیزینس نرمال برای آنها وجود خواهد داشت.
چلسی در زمینه بکارگیری علم داده در عملیات ورزشی و مدیریتی خود در کنار سیتی در فوتبال انگلیس پیشرو بوده است. همچنین آکادمی این باشگاه در میان هواداران فوتبال زبانزد است. در طی دهه اخیر شاهد تعداد بسیار زیادی از بازیکنان قرضی چلسی در سطوح مختلف فوتبال انگلیس، لیگ هلند و دیگر کشورها بوده‌ایم. البته در مواردی چون کوین دی‌بروینه، روملو لوکاکو و … شاهد تصمیمگیریهای اشتباه از سوی چلسی بودیم و این باشگاه نتوانست به شکل مناسب از خدمات این بازیکنان سطح بالا بهره ببرد، اما این مسئله را باید ناشی از تصمیمات ورزشی اشتباه کادر فنی این باشگاه دانست؛ وگرنه تلاش‌های ساختار مدیریتی چلسی برای شکل دادن به یک آکادمی روزآمد و پیشرفته و شناسایی و پرورش استعدادهای بزرگ موفقیت‌آمیز بوده است. به طور کلی، حضور رومن آبراموویچ در چلسی، به عنوان یکی از اولین و معروف‌ترین موارد سرمایه‌گذاری یک فرد ثروتمند خارجی در فوتبال سطح اول اروپا، از منظر ایجاد رقابت بیشتر و حصول دست‌آوردهای تاکتیکی و تکنولوژیک بیشتر، در مسیر پیشرفت فوتبال جهان مفید بوده است.
برخی از چهره‌های کلیدی ساختار مدیریتی چلسی
رئیس هیئت مدیره: بروس باک. آبراموویچ معمولا ترجیح می‌دهد چندان در انظار عموم نباشد، بنابراین باک چهره اصلی هیئت مدیره این باشگاه است و در اغلب بازی‌های این تیم در انگلیس در ورزشگاه دیده می‌شود. او از همان ابتدای خرید چلسی توسط آبراموویچ به عنوان رئیس هیئت مدیره حضور داشته است. باک یک حقوق‌دان آمریکایی است که از دیرباز با آبراموویچ همکاری داشته است (از جمله در معامله معروف فروش شرکت نفتی «سیب نفت»، متعلق به آبراموویچ، به غول نفتی «گازپروم» روسیه).
عضو هیئت مدیره مسئول امور فوتبالی باشگاه: مارینا گرانووسکایا. او از قدرتمندترین زنان شاغل در صنعت فوتبال است و از سال 1997 با آبراموویچ همکاری داشته است. شروع همکاری گرانووسکایا با آبراموویچ در مقام دستیار شخصی او بود.
عضو هیئت مدیره: یوژین تننباوم. او از سال 2003 همراه با آبراموویچ به هیئت مدیره چلسی وارد شد و پیش‌تر در شرکت «سیب نفت» هم به عنوان مدیر مالی با او همکاری داشت. گفته می‌شود که تننباوم علاقه چندانی به خود ورزش فوتبال ندارد. او نیز در کنار باک و گرانووسکایا از شرکای معتمد آبراموویچ به حساب می‌آید.
مدیر عملیات فوتبالی: دیوید بارنارد. بارنارد از معدود چهره‌هایی است که پیش از دوره آبراموویچ نیز در چلسی حضور داشت و همچنان در این باشگاه فعالیت می‌کند (او یک سال پیش از خریداری چلسی توسط آبراموویچ در این باشگاه مشغول به کار شد). مسئولیت عمده امور فوتبالی روزمره باشگاه و روابط آن با مقامات فوتبالی در انگلیس و اروپا بر عهده بارنارد است. او برای بالغ بر 30 سال در جهان فوتبال به طور حرفه‌ای فعالیت داشته است.
مدیر آکادمی: نیل بت. مغز متفکر شکل‌گیری آکادمی قدرتمند چلسی نیل بت بوده است. بسیاری از سیاست‌گذاری‌ها و استراتژی‌های نوین و موفق چلسی مدیون او است. مایکل امنالو (مدیر فوتبالی سابق چلسی) در ظاهر به عنوان محور اصلی سیاست‌های پرورش و قرض دادن بازیکنان در چلسی شناخته می‌شد، اما در حقیقت نقش کلیدی را بت بر عهده داشت. او از محترم‌ترین چهره‌ها در باشگاه چلسی است و همچنین در کل فوتبال انگلیس نیز وجهه‌ای ستایش‌شده دارد.
آرشیو بررسی ارزش برند باشگاه‌ها در سال 2020
یک پاسخ
بررسی خوبی بود. به ویژه با این جمله موافقم که بخش اشتباه تصمیمگیریهای چلسی از سمت فنی بوده که کوین دبروینه و لوکاکو و صلاح را از دست داد و بخش تصمیمگیریهای مدیریتی این تیم عملکرد واقعا موفقی در این دو دهه داشته است.