امیر ساجدیان و دانا حسنی
باشگاه پاریسن‌ژرمن به لطف قدرت مالک قطری خود، همچنان در فوتبال فرانسه با داشتن هفت عنوان قهرمانی و شانزده جام معتبر در هشت سال گذشته یکه‌تازی می‌کند؛ ویترین افتخاراتی که همچنان در حسرت قهرمانی لیگ قهرمانان اروپا است. برند پی‌اس‌جی رشدی شش درصدی به میزان 967 میلیون یورو را نسبت به سال 2019 شاهد بوده است. باشگاه همچنان در حال رشد و توسعه بوده و اکنون در میان پنج باشگاه برتر به لحاظ درآمد و نفوذ بین‌المللی است. پی‌اس‌جی با تصمیم اخیر خود برای توسعه رابطه با شرکت یونی‌بت به دنبال حضور بیشتر از قبل در بازار امریکا، آسیا و استرالیا است. پاریسن‌ژرمن نیز یک آکادمی استعدادیابی در فلوریدا افتتاح کرده و از استعدادهای بی‌نظیری در نفرات حاضر خود بهره می‌برد؛ هر چند آینده ستاره‌های تیم، نیمار و امباپه، همچنان در ابهام است. باشگاه نیز متعهد به ایجاد و توسعه فوتبال زنان بوده، هر چند مسیر سختی در رقابت با تیم یکه‌تاز بانوان لیون خواهد داشت.
پاریسن‌ژرمن با رشد دو رقمی در تمامی زمینه‌های درآمدی طی فصل 19-2018 به مکان پنجم جدول پردرآمدترین باشگاه‌ها صعود کرده است؛ این بالاترین رتبه باشگاه از فصل 15-2014 بوده است. عقد قرارداد با پنج شریک تجاری همراه با تمدید قرارداد با شش برند جهانی باعث رشد 16 درصدی (50 میلیون یورویی) درآمد تجاری باشگاه شده است. این رشد درآمد تجاری دومین در تاریخ جدول پردرآمدترین باشگاه‌ها است. پاریسی‌ها با تمرکز بر ایده‌های خلاقانه و پیشرو به دنبال شکستن عادات گذشته و توسعه در صنعت فوتبال هستند. فصل 19-2018 شاهد همکاری موفقیت‌آمیز باشگاه با برند «جردن نایکی» که باعث افزایش فروش محصولات به دنبال محبوبیت پیراهن سوم با طرحی خلاقانه شد. پاریسن‌ژرمن همچنین بار دیگر با حضور موفق در هفته مد پاریس، مرزهای بین دنیای فوتبال و هنر را کم‌رنگ کرد. انتظار می‌رود که درآمدهای تجاری باشگاه در فصول آتی به کمک حامی مالی جدید پیراهن اصلی، تمدید همکاری با نایکی و امضا قرارداد با حامی جدید پیراهم تمرینی افزایش یابد.
پی‌اس‌جی در حالی امیدوار به سبقت گرفتن از منچستر یونایتد و بایرن‌مونیخ در جدول پردرآمدترین باشگاه‌ها در فصل آتی است که باشگاه همچنان در عطش رسیدن به قهرمانی اروپا برای ارتقا بیشتر برند و نفوذ جهانی خود نسبت به رقبا است. در خصوص درصد نفوذ در بین طرفداران، مجموع کسانی که در پلتفرم های اجتماعی باشگاه را دنبال می‌کنند در فصل ۲۰۱۹-20 با رشدی 16.46 درصدی نسبت به سال گذشته به رقم 83.6میلیون رسید. این در حالی است که میزان تعهد دنبال‌کنندگان، 29 میلیون در فصل بوده است.
ساختار باشگاه
پی‌اس‌جی از همان بدو تشکیل خود روابط دوستانه‌ای با رئال مادرید داشته است. گای کروسان، پیر-اتین گایو و هنری پترل سه تاجر ثروتمند پاریسی بودند که می‌خواستند این شهر را صاحب یک تیم فوتبال درخور نام پاریس کنند. تا پیش از آن، پاریس با تمام عظمت و شهرتش، نه فقط در فوتبال اروپا که در فوتبال داخلی خود فرانسه هم حضور چندانی نداشت. آنها با سانتیاگو برنابئو مشورت کردند و به پیشنهاد او تصمیم گرفتند با استفاده از یک مدل مالکیت هواداران (Socio) که در اسپانیا رایج بود، باشگاهی در پاریس تأسیس کنند. به این ترتیب پی‌اس‌جی در 12 آگوست 1970 با بیست هزار عضو که هر کدام به طور میانگین 5 یورو پرداخته بودند، تشکیل شد.
باشگاه در سه سال اول حیات خود با همان مدل Socio کار خود را ادامه داد، اما مشکلات مالی و بدهی‌ها باعث شد پترل به عنوان رئیس باشگاه، به دنبال سرمایه‌گذار جدید بگردد. در پی جستجوهای او، دنیل هشتر وارد باشگاه شد. هشتر قدری بعد کنترل کامل باشگاه را در دست گرفت و فرانسیس بورلی را به عنوان نایب‌رئیس باشگاه معرفی کرد. در سال 1978 فدراسیون فوتبال فرانسه هشتر را به خاطر رسوایی‌های مالی به طور مادام‌العمر از حضور در فوتبال محروم کرد. در نتیجه این اتفاق، بورلی چهره اول باشگاه شد. اولین موفقیت‌های ورزشی پی‌اس‌جی در دوران زمام‌داری بورلی به دست آمد. بورلی در مسیر مطرح کردن نام باشگاه و مستحکم کردن جایگاه آن در میان تیم‌های بزرگ فرانسه، بدهی‌های فراوانی به بار آورد. نتیجتا او هم در سال 1991 و در پی سوء مدیریت‌های فراوان، از سوی فدراسیون فوتبال فرانسه مجبور به استعفا شد.
در می سال 1991، گروه تلویزیونی کانال پلاس فرانسه که انگیزه داشت با فعالیت در لوشامپیونا، برند خود را مطرح و بینندگان بیشتری برای خود جذب کند، پی‌اس‌جی را خریداری کرد. در زمان انجام این معامله، باشگاه در آستانه ورشکستگی قرار داشت. کانال پلاس بدهی‌های باشگاه را پرداخت کرد و آن را از ورشکستگی نجات داد. در ادامه، این گروه تلویزیونی بودجه باشگاه را به 120 میلیون فرانک در سال افزایش داد و بازیکنانی چون والدو، دیوید ژینولا، ژرژ وه‌‌آ، رای و یوری ژورکائف را خریداری کرد. پی‌اس‌جی با حضور این بازیکنان نام‌آشنا، در حدفاصل سالیان 1993 تا 1998 چند جام مهم کسب کرد. اما از سال 1998 به بعد و با خروج میشل دنیسوت از کانال پلاس، وضعیت مالی این گروه تلویزیونی و در پی آن باشگاه پی‌اس‌جی نیز رو به افول گذاشت. در سال 2006، پی‌اس‌جی با اختلاف بیشترین میزان بدهی را در میان تمام باشگاه‌های فرانسوی داشت. از سال 1998 تا 2010، بازیکنانی چون مارکو سیمئونه، رونالدینیو و پائولتا به باشگاه در مسیر کسب 5 جام دیگر کمک کردند و افزایش درآمدها نیز به بهبود جزیی وضعیت مالی آن کمک کرد. اما به طور کلی نمایش‌های پی‌اس‌جی در زمین و همین طور شرایط مدیریتی و مالی باشگاه برای سالیان طولانی در مسیر افول قرار گرفته بود.
در سال 2006 کانال پلاس باشگاه را به شرکت سرمایه‌گذاری آمریکایی کولونی کاپیتال و شرکایش فروخت. این شرکت تا سال 2009 به خریدن سهام‌های باشگاه ادامه داد تا نهایتا مالک 95 درصد از سهام باشگاه شد. کولونی پس از مدیریت صحیح بدهی‌های باشگاه و بهبود وضعیت مالی و مدیریتی آن، توانست ارزش سهام باشگاه را بالاتر ببرد. آنها در سال 2010 اعلام کردند که از حضور سرمایه‌گذاران جدید در باشگاه استقبال می‌کنند. به این ترتیب بالاخره راه برای حضور قطری‌ها در پی‌اس‌جی باز شد.
تمیم بن حمد آل ثانی، حاکم قطر، در ژوئن 2011، 70 درصد از سهام پی‌اس‌جی را از طریق شرکت سرمایه‌گذاری ورزشی قطر (QSI) که وابسته به دولت قطر بود، خریداری کرد. در مارس 2012 نیز QSI 30 درصد باقیمانده سهام را از کولونی کاپیتال و باتلر (که 1 درصد از سهام را در اختیار داشت) خرید و مالکیت کامل باشگاه را در اختیار گرفت. به این ترتیب پی‌اس‌جی پس از منچستر سیتی تبدیل به دومین باشگاه اروپایی شد که عملا تحت مالکیت دولت یک کشور قرار می‌گیرد. در زمان خریداری، ارزش پی‌اس‌جی حدود 100 میلیون یورو تخمین زده می‌شد. بلافاصله پس از تکمیل خرید، ناصر الخلافی به عنوان رئیس باشگاه معرفی شد.
قطری‌ها در یک دهه حضور خود در پی‌اس‌جی بیش از یک میلیارد یورو صرف خرید بازیکن کرده‌اند. آنها سال‌ها با استفاده از قراردادهای اسپانسرینگ ظاهری و جنجالی به تزریق پول‌های کلان به این باشگاه ادامه دادند. برای مثال می‌توان به قرارداد اسپانسرینگ پی‌اس‌جی با سازمان گردشگری قطر (QTA) اشاره کرد که ده‌ها میلیون یورو به جیب پی‌اس‌جی واریز کرد. البته قوانین فیرپلی مالی یوفا مشکلاتی برای پی‌اس‌جی به وجود آورد که آنها را مجبور کرد تزریق عیان و واضح پول دولت قطر به جیب باشگاه را از روش‌های غیرمستقیم‌تری پی بگیرند؛ اما نکته مهم این است که به هر حال این جریان مالی از جیب دولت قطر به حساب باشگاه بی‌وقفه ادامه داشته است.
شیخ تمیم مشارکتی فعالانه در اداره پی‌اس‌جی دارد. برای مثال او بود که لئوناردو را به عنوان مدیر ورزشی پی‌اس‌جی انتخاب کرد و در دوره دوم حضور لئوناردو نیز شرایط را برای فعالیت دوباره او مهیا کرد. شیخ تمیم بود که با وجود تمدید قرارداد لورن بلان توسط الخلافی، پس از حذف از لیگ قهرمانان، تصمیم به اخراج او گرفت. همچنین او بود که توماس توخل را به عنوان سرمربی باشگاه انتخاب کرد. با این حال، الخلافی نیز در بسیاری از تصمیمات مشارکت داشته و اثرگذار بوده است. در زمینه ورزشی، لئوناردو در باشگاه اختیار کامل دارد. با توجه به مشغولیت‌ها و مقام‌های دیگر الخلافی، در غیاب او لئوناردو و دستیارش آنجلو کاستلاتزی امورات ورزشی باشگاه را پیش می‌برند. در زمینه اقتصادی و تجاری باشگاه اما چهره اصلی ژان-کلود بلان است.
مشکل اصلی باشگاه و تفاوت آن با باشگاهی چون سیتی در این است که پی‌اس‌جی رقیب جدی‌ای در فرانسه ندارد. سیتی در انگلیس زیر فشار همیشگی و شدید رقبا است؛ بنابراین آنها مجبور هستند هدف‌دار و با برنامه سرمایه‌گذاری کنند و برای هر استراتژی و تصمیم خود، فکر شده عمل کنند و تصمیم بگیرند. اما در فرانسه هر چند سال شاید باشگاهی دیگر یک فصل خوب داشته باشد یا نه و شاید بتواند قدری پی‌اس‌جی را به دردسر بیاندازد. برای مثال سیتی در همان اوایل حضور اماراتی‌ها برنامه‌های توسعه آکادمی و مجتمع تمرینی و دپارتمان داده‌پردازی خود را شروع کرد و به سرانجام رساند، اما قطری‌ها در پاریس، پس از یک دهه حضور، تازه در دو سه سال اخیر به فکر نوسازی پارک ده پرنس، احیای آکادمی و سرمایه‌گذاری 300 میلیون یورویی برای ساخت مجتمع تمرینی جدید خود در حومه پاریس افتاده‌اند. رقابت چیزی است که باشگاه‌ها را مجبور به پرهیز از هزینه‌های نامعقول و تصمیمات عجولانه و حرکت پایدار در مسیر پیشرفت می‌کند، اما چند بازی اروپایی در هر فصل آن سطح از رقابت را برای پی‌اس‌جی فراهم نمی‌کند. آنها هر سال در فرانسه به سادگی جام‌های داخلی را درو می‌کنند و شاید به همین خاطر هم بوده است که اگر فرضا با منچستر سیتی مقایسه‌شان کنیم، به لحاظ پیشرفت مدیریتی و اقتصادی عقب‌تر هستند.
اما زمینه دیگری وجود دارد که پی‌اس‌جی در آن تقریبا از همه باشگاه‌های بزرگ اروپایی عملکرد بهتر و نوآورانه‌تری داشته است: مدیریت برند باشگاه. برند پی‌اس‌جی امروزه بیش از 1 میلیارد دلار ارزش دارد. آیا این افزایش ده برابری ارزش برند باشگاه ظرف یک دهه صرفا به خاطر موفقیت ورزشی بوده است؟ پاسخ منفی است. پی‌اس‌جی تحت نظر بلان و با کمک ژروم دو شاناک (مدیر دفتر رسمی پی‌اس‌جی در آمریکا)، برند باشگاه را به دنیای مد و فشن و سبک زندگی وارد کرده‌اند. شاید تصاویر ستاره‌های معروفی چون جاستین تیمبرلیک، بیانسه، استف کری، لبرون جیمز، کندال جنر، جی‌جی حدید و … را با لباس‌های مارک پی‌اس‌جی دیده باشید. این باشگاه برای پوشیدن این لباس‌ها پولی به آنها پرداخت نمی‌کند. آنها خودشان انتخاب کرده‌اند آن لباس‌ها را به تن کنند، چرا که پی‌اس‌جی حالا نامی مهم در صنعت فشن محسوب می‌شود.
پاریس شهری افسانه‌ای است. این شهر برای همه دنیا نمادی از فشن، مد، هنر، غذا، عشق و … است. پی‌اس‌جی تنها باشگاه ورزشی مهم این کلان‌شهر قدیمی است. بنابراین پاریس یعنی پی‌اس‌جی و پی‌اس‌جی یعنی پاریس. مدیران باشگاه به خوبی این مسئله را درک و از آن به عنوان فرصتی بی‌نظیر استفاده کرده‌اند. همچنین این باشگاه در قیاس با دیگر باشگاه‌های بزرگ اروپایی، بسیار جوان‌تر است. پی‌اس‌جی حدود 50 سال عمر دارد. این قدمت کمتر در میان هواداران جدی فوتبال شاید متناظر با تازه به دوران رسیدگی باشد و باشگاه را مسخره کنند، اما این جوان‌تر بودن برند پی‌اس‌جی را اصطلاحا چابک‌تر می‌کند. این چابکی به پی‌اس‌جی این اجازه را می‌دهد که خود را تبدیل به یکی از مهم‌ترین برندهای ورزشی دنیا کند؛ نه فقط فوتبال، بلکه یک برند ورزشی بزرگ.
رویکرد پی‌اس‌جی به صنعت پوشاک ورزشی متفاوت از دیگر باشگاه‌ها است. در دیگر باشگاه‌ها لباس‌ها در فروشگاه‌های نایک یا آدیداس یا … فروخته می‌شود و کالاهای معدود طراحی شده دیگر با نشان باشگاه نیز در فروشگاه‌های خود باشگاه به فروش می‌رسد. پی‌اس‌جی اما استفاده از برند باشگاه را به سطح دیگری ارتقاء داده است. حیطه کار آنها دیگر فقط پیراهن‌های تیم و چند کالای تکراری با آرم باشگاه نیست. آنها با هنرمندان، طراحان و برندهای مد مشهور دنیا همکاری، کلکسیون‌هایی زیبا، متناسب و جذاب از کالاهای مصرفی تحت برند پی‌اس‌جی طراحی و آنها را به طور گسترده در بازارهای مصرفی ارائه می‌کنند. به نوعی می‌توان گفت پی‌اس‌جی اولین باشگاه اروپایی است که بالاخره توانسته است ایده‌هایی خلاقانه و جدید برای کسب درآمد از برند باشگاه اجرایی کند. همکاری آنها با برند مایکل جردن زیر نظر نایک نیز از همین دست است. آنها با مطرح کردن خود به عنوان یک برند جهانی در صنعت مد و پوشاک شیک، کسانی را که شاید چندان علاقه‌ای به خود فوتبال نداشته باشند طرفدار برند خود می‌کنند و این افراد بدون دریافت هیچ گونه دستمزدی، به دلخواه خود اقدام به تبلیغ و توسعه برند باشگاه می‌نمایند. وقتی شایعاتی در زمینه خریداری میلان توسط برنار آرنو (میلیاردر فرانسوی مالک برند لویی ویتون) درز کرد، صحبت‌های زیادی هم از برنامه‌های نوآورانه او برای استفاده از برند میلان مطرح شد. حالا پی‌اس‌جی دارد بسیاری از آن شایعات و برنامه‌های احتمالی را در عمل اجرا می‌کند.
پی‌اس‌جی برای پیشرفت پایدار در زمینه عملکرد ورزشی خود نیازمند رقبای داخلی بهتری است. شاید اگر یک تیم فرانسوی دیگر هم توسط یک سرمایه‌گذار ولخرج خریداری شود یا دیگر تیم‌های فرانسوی به نحوی بتوانند اختلاف سطح خود با پی‌اس‌جی را کمتر کنند، آن وقت بتوانیم شاهد پیشرفت ورزشی سریع‌تر این باشگاه هم باشیم. دیر یا زود پی‌اس‌جی هم قهرمان اروپا خواهد شد، اما قالب کنونی مسابقات اروپایی آن سطح از رقابت که منجر به کسب تجربه و پیشرفت پایدار شود را برای آنها به ارمغان نمی‌آورد. شاید هم اگر ایده مسابقات اروپایی جدید با حضور تیم‌های بزرگ اروپا اجرایی شود، آن سطح از رقابت بالاخره برای آنها فراهم شود. اما در زمینه مدیریت برند و کسب درآمد واقعی از آن، پی‌اس‌جی احتمالا الان نوآورترین باشگاه فوتبال اروپا است. آن چه آنها در زمینه استفاده از برندشان در دنیای مد و فشن و همچنین در شبکه‌های اجتماعی در حال انجامش هستند، بسیار خلاقانه‌تر و متفاوت از هر کاری است که دیگر باشگاه‌ها تا کنون انجام داده‌اند.
کارنامه اقتصادی برند بایرن مونیخ در سال 2020
کارنامه اقتصادی برند منچستر‌سیتی در سال 2020
کارنامه اقتصادی برند لیورپول در سال 2020
کارنامه اقتصادی برند بارسلونا در سال 2020