بهترین مهاجمان: تمایل به استفاده از پای ضعیف‌تر

لوری شاو (از وبسایت eightyfivepoints)
اکتبر ۲۰۱۸

(این مطالعه در سال ۲۰۱۸ انجام شده و آمار و ارقام بر اساس داده‌های پیش از آن سال است.)

در نوامبر ۲۰۱۷، در وقت‌های تلف شده‌ی نیمه‌ی اول یک بازی در سری آ، سیمونه وردیِ بولونیا، با پای راست خود یک ضربه‌ی آزاد را از بالای دیوار دفاعی تیم کروتونه و از میان دستان الکس کورداز، وارد دروازه کرد. پیش از آن، در دقیقه‌ی ۳۷ بازی، وردی توپ را مجددا از روی یک ضربه‌ی آزاد ولی با پای چپ به تور دروازه‌ی کروتونه چسبانده بود. این احتمالا یک دستاورد منحصر به فرد در لیگ‌های بزرگ اروپایی است: بر اساس آمار موجود، وردی تنها بازیکنی است که در یک بازی با هر دو پای خود از روی ضربه‌ی ایستگاهی گل زده است. به نظر می‌رسد او راست پا باشد (حداقل ضربات پنالتی را با پای راست می‌زند)؛ در عین حال، در چهار فصل منتهی به سال ۲۰۱۸، او بیشتر ضرباتش به دروازه را با پای چپ زده است.

بازیکنانِ واقعا دو پا به ندرت در فوتبال دیده می‌شوند (دستمزد آنها هم به همین ترتیب بالاتر است). یک مطالعه در مورد پای ارجح در جریان جام جهانی ۱۹۹۸ نشان داد که کمتر از یک‌چهارم شوت‌های بازیکنان راست پا با پای چپ و کمتر از یک‌ششم ضربات بازیکنان چپ پا با پای راست زده شده. تنها درصد بسیار کمی  از بازیکنان به طور مساوی از هر دو پای‌شان استفاده کرده بودند.

در این مقاله، به تعداد دفعاتی که مهاجمین در لیگ برتر انگلیس از پای ضعیف‌ترشان برای شوت کردن، به ویژه از فاصله‌ی دور، استفاده می‌کنند، پرداخته خواهد شد. در کمال تعجب، نتایج به دست آمده بسیار متنوع است – برخی بازیکنانِ سطح بالا منحصرا از پای قوی‌ترشان استفاده می‌کنند، در حالی که سایرین تمایل بیشتری برای استفاده از هر دو پای خود دارند. در این مقاله از نقشه‌های شوت‌زنی برای بازیکنانِ هر دو سر این طیف استفاده می‌شود تا بتوان الگوهای مکان‌هایی را که از آنجا بازیکنان تصمیم می‌گیرند با هر یک از پاهای خود شوت بزنند، پیدا کرد.

بازیکنان دو پای لیگ برتر

در تصویر ۱ که بر اساس نمونه‌ای که از مهاجمین حال حاضر لیگ برتر گرفته شده ترسیم شده، درصد شوت‌هایی (به استثنای پنالتی‌ها و ضربات سر) که با پای ارجحِ زده شده بر روی محور افقی و درصد شوت‌هایی که از خارج از محوطه‌ی جریمه با همان پا زده شده بر روی محور عمودی نشان داده شده است[1]. بازیکنان راست پا با رنگ قرمز و بازیکنان چپ پا با رنگ آبی نشان داده شده‌اند. این داده‌ها از سایت‌های آندراستت و ترنسفرمارکت گرفته شده است.

تصویر ۱: درصد شوت‌هایی (به استثنای پنالتی‌ها و ضربات سر) که با پای ارجحِ زده شده بر روی محور افقی و درصد شوت‌هایی که از خارج از محوطه‌ی جریمه با همان پا زده شده بر روی محور عمودی نشان داده شده است. بازیکنان راست پا با رنگ قرمز و بازیکنان چپ پا با رنگ آبی نشان داده شده‌اند.

بازیکنان نشان داده شده در تصویر ۱، به طور متوسط ۷۸ درصد از شوت‌های خود را با پای ارجح‌شان زده‌اند. این عدد در خارج از محوطه‌ی جریمه به ۸۶ درصد افزایش می‌یابد. بازیکنان چپ پا بیشتر از پای ارجح‌شان استفاده می‌کنند (۸۵٪ شوت‌ها) تا بازیکنان راست پا (۷۶٪). در واقع، لوکاکو تنها بازیکن چپ پایی است که کمتر از ۸۰ درصد شوت‌های خود را با پای قوی‌تر زده است، در حالی که بیشتر از نیمی از بازیکنان راست پا در کمتر از ۸۰ درصد مواقع از پای قوی‌ترشان استفاده کرده‌اند. این سوال مطرح است که آیا سرمربیان تمایل دارند بازیکنان چپ پای خود را به شیوه‌ای به کار بگیرند که تاثیر چپ پا بودن آنها دوچندان شود؟

تروی دینی تک‌پا‌ترین مهاجم لیگ است: در چهار فصل گذشته، از مجموع ۱۳۲ شوت، ۱۲۶ شوت (۹۵٪) را با پای راست زده. مانولو گابیادینیِ چپ پا و الکسیس سانچز راست پا هم به شدت تک‌پا هستند و هر دو بیشتر از ۹۰ درصد شوت‌های خود را با پای قوی‌ترشان زده‌اند. در چهار سال گذشته، سانچز حتی یک شوت بیرون از محوطه را هم با پای چپ نزده؛ چیزی که برای بازیکنی با سطح کیفیت او تعجب‌آور است.

در سمت دیگر این طیف، سون هیونگ-مین و پدرو قرار دارند که هر دو بیشتر از ۴۰ درصد ضربات خود را با پای ضعیف‌تر زده‌اند. سایت ترنسفرمارکت هر دو بازیکن را به عنوان بازیکنانی که پای ارجح ندارند معرفی کرده است – فرض بر این است که آنها راست پا هستند، چرا که هر دو ضربات پنالتی را با پای راست می‌زنند. سون تنها بازیکن در تصویر ۱ است که به نظر می‌رسد از هر دو پای خود به یک میزان برای شوت از بیرون محوطه استفاده می‌کند: ۴۳ ضربه از مجموع ۹۲ ضربه‌‌ی (۴۷٪) بیرون محوطه از فصل ۱۵-۲۰۱۴ با پای ضعیف‌تر زده شده. او دو پا ترین بازیکن حال حاضر لیگ برتر است.

نقشه‌های شوت‌زنی

تصاویر پایین نقشه‌های شوت‌زنی برای چهار بازیکن را نشان می‌دهند (الکسیس سانچز، سون هیونگ-مین، پدرو و روملو لوکاکو) که در آنها تمامی شوت‌ها (به جز پنالتی‌ها و ضربات سر) از فصل ۱۵-۲۰۱۴ نشان داده شده است. ضربات با پای راست با رنگ قرمز و ضربات با پای چپ با رنگ آبی نشان داده شده است. اندازه‌ی هر دایره نشان‌دهنده‌ی مقدار شاخص موقعیت گل برای هر شوت است. داده‌های مربوط به این تصاویر از سایت آندراستت گرفته شده است.

نقشه‌ی شوت‌زنی الکسیس سانچز (۱۸/۱۹-۱۴/۱۵)

نقشه‌ی شوت‌زنیِ سانچز به وضوح نشان‌گر یک پا بودنِ او است: در چهار فصل اخیر، تنها ۷ درصد از شوت‌های او (۳۰ از ۳۷۵) با پای چپ زده شده که هیچ کدام از بیرون محوطه‌ی جریمه نبوده‌اند. او معمولا در سمت چپ زمین به کار گرفته می‌شود و از همین رو، موقعیت‌های شوت‌زنی او به آن سمت تمایل دارد؛ اما فارغ از زاویه‌ای که با دروازه دارد، به وضوح از پای راست خودش بیشتر استفاده می‌کند. بیشتر ضربات او با پای چپ از فاصله‌ی بسیار نزدیک به دروازه زده شده – داخل و یا نزدیک به سمت چپ محوطه‌ی شش قدم.

نقشه‌ی شوت‌زنی سون هیونگ-مین (۱۸/۱۹-۱۴/۱۵)

نقشه‌ی بعدی مربوط به ضربات سون هیونگ-مین است؛ بازیکنی که احتمالا دو پا ترین بازیکن حال حاضر لیگ است. یک الگوی واضح در استفاده‌ی او از پاهایش وجود دارد: درون محوطه‌ی جریمه، ضربات او از سمت چپ با پای چپ و ضرباتش از سمت راست با پای راست زده شده است. در بیرون از محوطه‌ی جریمه این موضوع بالعکس است. تقریبا روند و همبستگی خاصی برای یک پا بودن در فواصل مختلف از دروازه دیده نمی‌شود: سون می‌تواند از هر فاصله‌ای با هر یک از پاهایش به سمت دروازه شوت کند.

نقشه‌ی شوت‌زنی پدرو (۱۸/۱۹-۱۴/۱۵)

پدرو یکی دیگر از بازیکنانی است که به نظر می‌رسد قادر است با هر دو پا از فواصل مختلف شوت کند. الگوی شوت‌زنی پدرو نظم ساختاری کمتری نسبت به الگوی سون دارد و در درون محوطه‌ی جریمه به نظر نمی‌رسد که بنا به موقعیت نسبت به دروازه گرایش بیشتری به استفاده از یکی از پاهایش داشته باشد. دو‌ سومِ شوت‌های او از بیرون محوطه‌ی جریمه با پای راست زده شده؛ شوت‌هایی که از بیرون محوطه با پای چپ زده شده، معمولا از میانه و یا سمت راست زمین بوده است.

نقشه‌ی شوت‌زنی روملو لوکاکو (۱۸/۱۹-۱۴/۱۵)

لوکاکو دو پا ترین بازیکن در میان بازیکنان چپ پای در تصویر ۱ است که بیش از یک سومِ ضرباتش از داخل محوطه جریمه و بیش از یک چهارم مجموع ضرباتش را با پای راست زده. او عمدتاً از سمت راست محوطه‌ی جریمه با پای راست شوت می‌کند، در حالی که در سمت چپ و بیرون از محوطه از پای چپ‌ش بیشتر استفاده می‌کند.

چرا بیشتر بازیکنان اشتیاق کمی به استفاده از پای ضعیف‌ترشان نشان می‌دهند؟ مزیت‌های توانایی استفاده از هر دو پا واضح است: یک پا بودن باعث می‌شود که یک بازیکن قابل‌پیش‌بینی‌تر باشد. ما می‌دانیم که احتمال کمی وجود دارد که سانچز، دینی و گابیادینی از پای ضعیف‌ترشان استفاده کنند، بنابراین مدافعین باید بدانند که می‌توانند این بازیکنان را به نحوی هدایت کنند که نتوانند از پای قوی‌ترشان استفاده کنند.

از سوی دیگر، با گسترش مدیریتِ جزء‌نگر تاکتیکی، وظایف بازیکنان بیش از گذشته، از پیش تعیین شده است، بنابراین شاید نیاز کمتری وجود داشته باشد برای اینکه آنها فراتر از اجرای دقیق وظایف از پیش تعیین شده‌شان عمل کنند. این نکته می‌تواند این موضوع را که چرا بازیکنان چپ پا در مقایسه با بازیکنان راست پا، تمایل بیشتری به استفاده از پای قوی‌ترشان دارند توضیح دهد: گذشته از همه‌ی این‌ها، این بازیکنان نادرتر هستند (تقریبا ۲۰٪ بازیکنان چپ پا هستند) و در نتیجه احتمال بیشتری وجود دارد که در برخی موقعیت‌های خاص تخصص ویژه داشته باشند.

تمایل زیاد به استفاده از یک پای خاص برای شوت‌زنی لزوماً به معنای پایین بودن کارآمدی یک بازیکن نیست. محمد صلاح تنها ۱۳٪ از شوت‌های خود را با پای راست می‌زند (همین طور گرت بیل) و آرین روبن هم تقریبا در تمام عمر فوتبالی خود تنها از پای چپ‌ش استفاده کرده است. حتی لیونل مسی – یک چپ پای دیگر – تنها در ۱۲٪ مواقع از پای راست استفاده کرده است (این عدد برای رونالدو ۳۰٪ در استفاده از پای چپ است). این موضوع نشان می‌دهد که این بازیکنان معمولاً قادر هستند موقعیت خود را به نحوی تنظیم کنند که بتوانند با پای قوی‌تر شوت کنند و یا در توضیح ساده‌تری، در مواقعی که مجبور هستند با پای ضعیف‌تر شوت کنند، از شوت‌زنی صرف‌نظر می‌کنند. مطالعه‌ی این موضوع با جزئیات بیشتر می‌تواند جالب باشد.

در انتها این نکته حائز اهمیت است که نتایج نشان داده شده در اینجا معطوف به کارآمدی بازیکنان در استفاده از هر یک از پاهایشان نیست. برای در نظر گرفتن کارآمدی، باید نرخ گل‌زنی و کیفیت موقعیت‌های ایجاد شده برای گل در نظر گرفته شود. از طرفی، داده‌های موجود برای این که بتوان از آنها نتیجه‌ای استخراج کرد، بسیار کم و پراکنده هستند: چطور می‌تواند کارآمدی پای چپ الکسیس سانچز را ارزیابی کرد وقتی او هیچ گاه از این پا استفاده نمی‌کند؟

لیستی از دو پا ترین مهاجمان حال حاضر لیگ‌های بزرگ اروپایی را می‌توان در این لینک یافت.

[1]  این نمونه شامل بازیکنان حال حاضر لیگ برتر است که طی ۵ فصل گذشته حداقل ۱۸۰ شوت به دروازه داشته‌اند (فارغ از اینکه پیش از آمدن به انگلیس در چه تیمی بازی می‌کردند).