پایانِ باز

دانا حسنی، سامان زمان زاده

• کلیه اعداد و ارقام مربوط به وضعیت اقتصادی باشگاه‌ها و گراف‌های مربوطه از وبلاگ سوییس رمبل برگرفته شده است.

کمی بیش از یک سال پس از آنکه چلسی به همکاری با فرانک لمپارد پایان داد و با آوردن توماس توخل خیلی سریع و با همان سرمایه‌های انسانی موجود در باشگاه، تبدیل به یکی از قدرت‌های برتر اروپا شد، حمله‌ی نظامی روسیه به اوکراین باعث شد که این نظم نوین و به ظاهر پایدار دستخوش طوفان شود.

از همان زمانی که کشورهای قدرتمند غرب اروپایی اعلام کردند که مایملک الیگارش‌های روس را هدف تحریم و توقیف قرار خواهند داد، مشخص بود که این ماجرا برای باشگاه چلسی دردسرساز خواهد شد. آبراموویچ سعی کرد پیش‌دستی کند؛ زمانی که زمزمه‌ها آغاز شد، و از رسانه‌ها گرفته تا پارلمان بریتانیا ماجرای ثروت آبراموویچ، نزدیکی او به حلقه‌ی قدرت در روسیه و سرمایه‌هایش در بریتانیا مورد بحث قرار گرفت، او ابتدا با انتشار بیانیه‌ای سعی کرد با کمترین تبعات ماجرا را آرام کند. بیانیه‌ای که در آن اعلام کرد که از امور اجرایی باشگاه کناره می‌گیرد و هدایت آن را به هیئت امنای بنیاد چلسی خواهد سپرد. اما درست پس از انتشار بیانیه، انتقادات نسبت به آن بالا گرفت. به این دلیل که آبراموویچ عملا پیش از آن هم جز نقش افتخاری و رهبریِ در سایه دخالتی در امور اجرایی روزمره نداشت و بیانیه به وضوح تلاشی برای خواباندن جو ملتهب بود. به همین دلیل طولی نکشید که او در بیانیه‌ی دیگری اعلام کرد که به دنبال فروش باشگاه است و علاوه بر بخشیدن حدود 1.5 میلیارد پوند مبلغی که باشگاه چلسی به عنوان یک بنگاه اقتصادی به او بدهکار بود – مبلغی که او از سرمایه‌ی شخصی خودش در طول سال‌های مالکیت به باشگاه تزریق کرده بود – عواید حاصل از فروش باشگاه را نیز صرف امور خیریه برای «آسیب دیدگان تمام قربانیان جنگ روسیه و اوکراین» خواهد شد. این بیانیه هم به سرعت واکنش‌های زیادی را بر انگیخت، اما طولی نکشید که نیازی به گمانه‌زنی بیشتر در این باره نبود. باشگاه چلسی به همراه سایر اموال آبراموویچ در بریتانیا از سوی دولت توقیف شد و بر مالکیت 19 ساله‌ی رومن آبراموویچ بر چلسی پایان داد. البته از سال 2018 که تمدید ویزای او برای حضور در بریتانیا با تأخیر مواجه شد، فروش باشگاه یکی از گزینه‌های روی میز بود. او راه‌های مختلفی را امتحان کرد؛ مجبور به اخذ تابعیت پرتغالی و اسرائیلی شد و در ماه نوامبر سال گذشته توانست برای اولین بار پس از سه سال در استمفورد بریج حضور پیدا کند، اما طولی نکشید که اتفاقات فوق و قرار گرفتن رسمی او در لیست تحریم الیگارش‌های روسی، پایان دیگری به ماجرا داد. البته اگر هنوز بتوان اسمش را پایان گذاشت، چون تکلیف باشگاه چلسی همچنان نامشخص است.

هنوز کاملا روشن نیست که ابعاد ماجرا به چه شکل است، اما در روزهای پس از اعلام توقیف باشگاه، اخبار کمی داستان را روشن‌تر کرد. به نظر می‌رسد که دولت بریتانیا اجازه‌ی فروش باشگاه چلسی را با شرایط خاصی صادر کرده است. بر حسب اخبار، آبراموویچ در صورتی اجازه دارد چلسی را بفروشد که سود شخصی از این فروش نصیبش نشود، اما حتی این شرط هم ابهام‌برانگیز است. تخمین ارزش یک باشگاه فوتبال، مخصوصا باشگاهی مثل چلسی که تمام مالکیتش در اختیار یک نفر است، به این آسانی نیست و یک فرمول قانونی ثابت ندارد که بعد بشود مشخص کرد در صورت فروش تا چه قیمتی، آبراموویچ نفع شخصی نخواهد برد. ضمنا آبراموویچ پیش‌تر اعلام کرده بود که عواید حاصل از فروش را در اختیار یک خیریه برای قربانیان جنگ اوکراین قرار خواهد داد؛ هر جا هم که صحبت از فعالیت‌های خیریه و غیرانتفاعی از این دست باشد، پیچیدگی‌های قانونی و ابهام‌های مالی فراوانی به وجود می‌آید که در ادامه مورد اشاره قرار خواهد گرفت.

همه این موارد می‌‌تواند به طولانی شدن فرایند فروش باشگاه منجر شود، چیزی که به نظر می‌رسد مورد علاقه‌ی هیچ یک از طرفین نباشد. در طرف مقابل اما فروش عجله‌ای باشگاه هم می‌تواند باشگاه را در دستان مالک نامناسبی قرار دهد که سرنوشت باشگاه بزرگی چون چلسی را نافرجام کند. در دنیا چیزهای زیادی از فوتبال مهم‌تر است؛ وقایع اوکراین از فوتبال خیلی مهم‌تر است. اما نگرانی هواداران چلسی نیز قابل درک است، زیرا فوتبال بخش بزرگی از زندگی روزمره و تعلقات و هویت یک هوادار است.

آبراموویچ احتمالا تلاش خواهد کرد که هر طور شده حداقل بخشی از پولش را نجات دهد. در سوی دیگر، دولت انگلیس به دنبال اقدام سیاسی متناسب با شرایط بغرنج کنونی است و خریداران احتمالی هم فرصت را برای به اصطلاح بزخر کردن یک باشگاه بزرگ لندنی فراهم می‌بینند. بازیکنان و کادر فنی باشگاه احتمالا از همین حالا به آتیه‌ی شغلی خود فکر می‌کنند. در این میان شرایط برای هواداران چلسی تا مدتی نامعلوم و دلهره‌آور باقی خواهد ماند که کار خاصی از دستشان بر نمی‌آید و صرفا باید تحمل کنند تا فرجام ماجرا روشن شود.

اما گریزی بزنیم به حدود 19 سال پیش، زمانی که آبراموویچ در ژوئن 2003 با مبلغ 140 میلیون پوند چلسی را از کن بیتس خرید، و ببینیم نزدیک به دو دهه مالکیت او بر این باشگاه، به لحاظ اقتصادی چلسی را در چه موقعیتی قرار داده است. زمانی که آبراموویچ چلسی را خرید این باشگاه شرایط مالی وخیمی داشت. چلسی برای توسعه ورزشگاهش شدیدا زیر بار قرض رفته بود و برای بازپرداخت اقساط وام‌هایش نیز مشکل داشت. داستان در دوره‌ی آبراموویچ اما کاملا متفاوت رقم خورد. آنها با او 5 لیگ برتر، 5 جام حذفی، 3 جام اتحادیه، 2 لیگ قهرمانان، و 2 لیگ اروپا بردند و یک بار هم برنده‌ی سوپرجام اروپا و جام باشگاه‌های جهان شدند. آبراموویچ در مجموع 1.5 میلیارد پوند در چلسی سرمایه‌گذاری کرده است. آنها در دهه‌‌ی اخیر، 701 میلیون پوند بیش از هر تیم دیگری در بین شش تیم برتر معروف به big six از جیب مالکشان پول برداشته‌اند. در 5 سال گذشته نیز 365 میلیون پوند تزریق مالی آبراموویچ با اختلاف بیشترین میزان در قیاس با دیگر تیم‌ها بوده است.

تقریبا کل 1.5 میلیارد پوند بدهی حاصل از این وضعیت مربوط به شرکت مادر چلسی (فورد استم) است و تنها 30 میلیون پوند از آن مستقیما بر دوش خود باشگاه است. آبراموویچ گفته است که برای فروش باشگاه درخواست بازپرداخت وام‌ها را نخواهد داشت، چیزی که می‌تواند برای خریداران احتمالی جذاب باشد، اما در عین حال همانطور که ذکر شد، باشگاه فوتبال چیزی نیست که مبلغ ثابت و روشنی داشته باشد و او می‌تواند این مبلغ را به عنوان بخشی از قیمت خرید نیز جا بزند.

ظاهرا آبراموویچ زمانی که امید داشت باشگاه را بدون فشار (در بیانیه ذکر کرده بود که فروش باشگاه با عجله نخواهد بود) بفروشد دنبال پیشنهادی 3 میلیارد پوندی بود، اما حالا با توجه به فوریت این فروش، بعید است چنین مبلغی محقق شود. فوربز چلسی را 2.4 میلیارد پوند قیمت‌گذاری کرده است، کی‌پی‌ام‌جی 1.7 میلیارد پوند و مدل مرخام چیزی در بازه‌ی 1.25 تا 1.5 میلیارد پوند. قیمت واقعی اما در واقع همان چیزی است که در شرایط فعلی یک خریدار واقعی پرداخت خواهد کرد. گفته می‌شود که در گذشته پیشنهادی 2.2 میلیارد پوندی برای خرید چلسی، از سوی آبراموویچ رد شده بود، اما حالا شاید حتی پیشنهادی در سطح 1 میلیارد پوند نیز پذیرفته شود. از طرف دیگر اما باید به وجه اقتصادی این سرمایه‌گذاری نیز توجه داشت که چلسی یک باشگاه بزرگ لندنی با درآمدی بالا و بدون بدهی بیرونی است و آبراموویچ گفته است که خالص دریافتی ناشی از این فروش به یک خیریه اهدا خواهد شد، اما این عبارت همانطور که اشاره شد قدری گنگ است. با این فرض که هزینه‌های قانونی نسبتا پایین باشد، ممکن است مبلغ قابل توجهی اهدا شود؛ اما معلوم نیست اگر قیمت زیر بدهی 1.5 میلیارد پوندی باشگاه به شخص آبراموویچ باشد چه رخ می‌دهد. همچنین آبراموویچ گفته است که پول اهدایی برای همه‌ی قربانیان جنگ اوکراین خواهد بود که می‌تواند شامل هموطنان روس او هم باشد که کاملا بر خلاف جو عمومی در حمایت از کشور مورد تهاجم و محکومیت کشور مهاجم است.

اما مالک بعدی چلسی، این باشگاه را در چه شرایط مالی‌ای در قیاس با دیگر باشگاه‌های «بیگ سیکس» تحویل خواهد گرفت؟

چلسی تحت نظر آبراموویچ 900 میلیون پوند ضرر داشته است، اما بخش بزرگی از این ضرر مربوط به سالیان ابتدایی است که باشگاه تلاش داشت با هزینه‌ی زیاد، سلطه‌ی دوگانه یونایتد و آرسنال را در انگلیس بشکند. در مجموع 631 پوند از ضرر دوران آبراموویچ مربوط به بازه‌ی میان سال‌های 2004 تا 2011 و تنها 260 میلیون پوند حاصل ده سال اخیر است، اما همین مبلغ هم بیشترین ضرر در میان شش باشگاه بزرگ به حساب می‌آید.

ضرر 156 میلیون پوندی چلسی در فصل ۲۱-۲۰۲۰ – بالاتر از 127 میلیون پوند ضرر استون ویلا و 80 میلیون پوند ضرر تاتنهام – بالاترین میزان ضرر گزارش شده در فصل قبل است. در مقام مقایسه یونایتد در همین فصل 5 میلیون سود و لیورپول 5 میلیون ضرر داشته‌اند. در میان 25 ضرر بزرگ تاریخ لیگ برتر انگلیس نام چلسی 10 بار به چشم می‌خورد. البته در فصل گذشته باید به تاثیر چشم‌گیر همه‌گیری کووید نیز اشاره کرد. همه‌ی باشگاه‌ها ضرر کردند، اما ضرر چلسی تنها از بارسا و تیم‌های مطرح ایتالیایی کمتر بود.

مدل کسب و کار چلسی به شکلی است که بیش از سایر باشگاه‌های انگلیسی به فروش بازیکن وابسته است. آنها در 10 سال اخیر 611 میلیون پوند از این راه کسب درآمد کرده‌اند؛ حدود 250 میلیون پوند بیشتر از رتبه‌ی دوم در این جدول! برای تاکید بر عملکرد نسبتا موفق چلسی در پول‌سازی از بازیکنانش می‌توان به این اشاره کرد که شش مورد از 20 مورد بیشترین درآمد حاصل از فروش بازیکن در تاریخ لیگ انگلیس مربوط به چلسی بوده است. فقط در فصل ۲۰-۲۰۱۹ چلسی 143 میلیون پوند از فروش بازیکن درآمد کسب کرد که متقارن با زمانی بود که پنجره‌ی قوانین فرپلی مالی یوفا اجرایی می‌شد.

اما بدون در نظر گرفتن فروش بازیکن، چلسی 1.4 میلیارد پوند ضرر عملیاتی زیر نظر آبراموویچ داشته است؛ از جمله 159 میلیون پوند در فصل ۲۱-۲۰۲۰ که بدترین میزان تاریخ لیگ برتر است. ضرر عملیاتی 769 میلیون پوندی آنها طی ده سال اخیر بیش از 300 میلیون پوند بالاتر از  سیتی، استون‌ویلا و لیورپول در رتبه‌های بعدی است.

تحت نظر آبراموویچ، چلسی قریب به 250 میلیون پوند پول جریمه داده است؛ از  جمله ۹۶ میلیون پوند برای سرمربی‌های اخراجی و همچنین 93 میلیون پوند برای فسخ زودهنگام قرارداد اسپانسرهای پیراهن باشگاه. سال گذشته آنها 24 میلیون پوند هم بابت مسائل قانونی پرداختی داشتند.

درآمد چلسی زیر نظر آبراموویچ چهار برابر شد؛ از 110 میلیون پوند به 435 میلیون پوند که رتبه‌ی چهارم را در انگلیس دارد، اما اختلافش با سه باشگاه برتر زیاد است. رشد 177 میلیون پوندی درآمد آنها از سال 2012 به شکلی چشمگیر کمتر از 339 میلیون پوند منچستر سیتی و 299 میلیون پوند لیورپول است و البته یونایتد که در 10 سال اخیر 1.3 میلیارد پوند درآمد بیشتر از آنها خلق کرده است.

چلسی در «مانی لیگ» فصل ۲۰-۲۰۱۹ دلویت در رتبه‌ی هشتم قرار داشت. اما آنها در فصل  ۰۷-۲۰۰۶ چهارم بودند و بعد از سیتی، پاریس، بایرن و لیورپول عقب افتادند.

درآمد ناشی از حق پخش تلویزیونی چلسی از 56 میلیون پوند در سال 2004 به 274 میلیون پوند رسیده است. در این زمینه آنها در 10 سال اخیر در بین بیگ سیکس پس از سیتی رتبه‌‌ی دوم را داشته‌اند.

مسابقات اروپایی در وضعیت مالی چلسی بسیار مهم بوده است؛ از جمله در آمد 121 میلیون یورویی آنها در سال 2021 که قهرمان لیگ قهرمانان اروپا شدند. تحت نظر آبراموویچ آنها 869 میلیون یورو از طریق مسابقات اروپایی درآمد داشتند و تنها در سال 2017 نتوانستند سهمیه بگیرند. ۵۶۴ میلیون یورو درآمد اروپایی دهه‌ی اخیر آنها تنها از 644 میلیون یوروی سیتی کمتر است.

درآمد تجاری چلسی از 24 میلیون پوند در سال 2004 به 154 میلیون پوند رسیده است (البته پیش از  همه‌گیری کرونا به 180 میلیون پوند هم رسیده بود). آنها از این لحاظ پس از سیتی، یونایتد و لیورپول در رتبه‌ی چهارم انگلیس قرار دارند. رشد آنها در این زمینه در دهه‌ی اخیر در میان بیگ سیکس از آخر دوم است.

چلسی قرارداد 60 میلیون پوندی 15 ساله‌ای با نایک برای پیراهنش دارد. همچنین آنها از فصل ۲۱-۲۰۲۰، Three UK را با قراردادی سه ساله به جای یوکوهاما در ازای سالی ۴۰ میلیون پوند اسپانسر روی پیراهن خود کردند. اسپانسر آستین هیوندایی با 6 میلیون پوند و اسپانسر لباس تمرین نیز تریواگو با 10 میلیون پوند است.

درآمد روز مسابقه چلسی کمابیش ثابت بوده است؛ در حالی که دیگر باشگاه‌‌ها مثل تاتنهام و لیورپول با ساخت ورزشگاه جدید یا گسترش ورزشگاه کنونی خود این درآمد را افزایش داده‌اند. در نتیجه درآمد روز مسابقه چلسی به میزان قابل توجهی کمتر از دیگر باشگاه‌های بیگ سیکس است. برنامه‌های بازسازی استمفورد بریج هم پس از مشکلات ویزای آبراموویچ به دست فراموشی سپرده شد.

یک پیچیدگی خرید چلسی، خرید ورزشگاه 41 هزار نفره‌ی این باشگاه است؛ چرا که مالکیت زمین آن در اختیار باشگاه نیست.مالکیت زمین ورزشگاه چلسی در اختیار یک سازمان غیرانتفاعی است که باید اجازه‌ی هرگونه نقل مکان از استمفورد بریج را بدهد. بازسازی این ورزشگاه هم به شدت گران برآورد می‌شود؛ در سطح تخمینی 2.2 میلیارد پوند.

هزینه‌ی دستمزدهای 333 میلیون پوندی چلسی 6 برابر مبلغ 56 میلیون پوند پیش از دوره‌ی آبراموویچ است. در سال 2021 آنها از این لحاظ پس از سیتی و بالاتر از یونایتد و لیورپول دوم بودند. به طور مشابه، استهلاک بازیکن چلسی نیز هم از تحت نظر آبراموویچ از  میزان 21 میلیون پوند به 162 میلیون پوند رسید؛ بالاترین میزان در لیگ برتر که نشانه‌ی تمایل آبراموویچ برای خرید بازیکنان بوده است.

اگر با ترکیب دستمزدها و استهلاک، هزینه‌ی سالانه ترکیب باشگاه را به دست آوریم، 495 میلیون پوند مربوط به چلسی تقریبا با ۵۰۰ میلیون پوند سیتی برابر است. هر دو باشگاه اختلافی نسبتا زیاد با یونایتد، لیورپول، آرسنال و تاتنهام دارند.

چلسی زیر نظر آبراموویچ 2.2 میلیارد پوند هزینه‌ی ناخالص برای نقل و انتقالات داشت؛ شامل 1.6 میلیارد پوند در دهه‌ی اخیر و بالاتر از 1.5 میلیارد پوند سیتی و 1.4 میلیارد پوند یونایتد. خالص این هزینه از زمان حضور مالک روس، 1.2 میلیارد پوند بوده است، با مبلغ 725 میلیون پوند آن در دهه‌ی اخیر که به خاطر فروش‌ها بسیار کمتر از سیتی و چلسی است که هر دو خالص هزینه‌ی بالای یک میلیارد پوند داشته‌اند.

گردش مالی عملیاتی چلسی در 18 سال اخیر تحت نظر آبراموویچ معادل 122 میلیون پوند بود، اما بعد 1.2 میلیارد پوند به طور خالص هزینه‌ی بازیکن و تنها 179 میلیون پوند صرف زیرساخت‌ها  شد.  این هزینه‌ها شامل 842 میلیون پوند در قالب وام و ۴۰۰ میلیون پوند از محل سهام بود.

نظر به این که وام‌های پرداختی آبراموویچ به باشگاه بی‌بهره است، چلسی در سال 2021 تنها 6 میلیون پوند بهره پرداخته است؛ در حالی که دیگر باشگاه‌ها سالیانه مبالغ چشمگیری در این زمینه صرف کرده‌اند؛ 34 میلیون پوند استون‌ویلا، 21 میلیون پوند یونایتد و تاتنهام 18 میلیون پوند. مالک بعدی ممکن است این قدر سخاوتمند نباشد.

با توجه به تصمیمات حمایتی یوفا در واکنش به وضعیت همه‌گیری کرونا، چلسی به لحاظ قوانین فرپلی مالی در وضعیت مقبولی قرار دارد. وام‌های پرداختی آبراموویچ هم در محاسبات مربوط به این قوانین در نظر گرفته نخواهد شد.

به طور خلاصه، چلسی باشگاهی است که ضررهای عملیاتی بزرگی دارد؛ بخشی از این ضررها از طریق معامله هوشمندانه بازیکن جبران می‌شود و بقیه‌ی آن نیز از جیب آبراموویچ (وام‌های پرداختی آبراموویچ به باشگاه) تأمین می‌شود. منصفانه بخواهیم نگاه کنیم، در سالیان اخیر دست چلسی کمتر از قبل در جیب مالکش بوده است، اما نیاز آنها به این منبع همچنان بیشتر از باشگاه‌های دیگر است.

هواداران چلسی نگران این هستند که مالک جدید به اندازه‌ی آبراموویچ مشتاق پرداخت بهای موفقیت نباشد؛ به عبارت دیگر، به اندازه‌ی او پای خرید بازیکن و جبران ضرر و زیان‌ها پول ندهد. اگر باشگاه زیر دست مالکانی چون گلیزرها (مالکین منچستر یونایتد) بیفتد، ممکن است مجبور به پرداخت مبالغ بالای بهره وام‌های بانکی شود.